Odpowiedzią państw zachodnich na zbrojną agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę stał się rozbudowany system sankcyjny. 23 lutego Unia Europejska wprowadziła pierwsze środki ograniczające względem Rosji, od tego czasu stopniowo rozszerzając ich zakres. Państwa takie jak Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia czy Australia należą do wielu innych, które również zdecydowały się wprowadzić restrykcje.
Jakie sankcje wprowadzono?
Nie ulega wątpliwości, iż w pierwszej kolejności należy zweryfikować sankcje stwarzające dla firmy ryzyko prawne. Do takich należą głównie prawnie wiążące sankcje wprowadzone przez UE. Możemy je podzielić na nałożone względem:
Osób – obejmujące listę prawie 700 osób fizycznych, wyodrębnionych ze względu na swoją rolę w działaniach podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających.
Podmiotów – głównie organów lub osób prawnych podlegających kontroli publicznej lub stanowiących własność publiczną w ponad 50%.
Sektorów gospodarki – obejmujące zakaz m.in.:
handlu bronią,
eksportu produktów podwójnego zastosowania oraz towarów i technologii mogących przyczynić się do wzmocnienia potencjału militarnego i technologicznego lub rozwoju sektora obrony i bezpieczeństwa Rosji,
eksportu towarów i technologii nadających się do wykorzystania w rafinacji ropy naftowej,
nowych inwestycji w sektorze energetycznym,
eksportu produktów służących do nawigacji morskiej,
eksportu dóbr luksusowych,
importu żelaza i stali.
Terytoriów – do istniejących już od 2014 roku, nałożonych na Krym i Sewastopol dołączono bardzo zbliżone ograniczenia względem Republiki Donieckiej i Ługańskiej.
Ocena ryzyka w kontekście powyższych sankcji wbrew pozorom nie należy do najłatwiejszych zadań. Wśród wymienionych sankcji są i takie, których nie do końca jasne sformułowanie może wiązać się ze sporym ryzykiem gospodarczym po stronie przedsiębiorstw.
14 kwietnia weź udział w szkoleniu i dowiedz się jak wprowadzone sankcje wpłyną na działanie Twojej firmy -> LINK
Nastręczać trudności może, przykładowo, zakaz uczestniczenia zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego w transakcjach z osobami prawnymi, które działają w imieniu lub pod kierownictwem podmiotów mających określone związki gospodarcze z rządem Federacji Rosyjskiej, czy jej bankiem centralnym, albo w których wskazane podmioty posiadają większościowe udziały. Czy konieczne jest każdorazowe badanie struktury własnościowej, a może wystarczy odebranie oświadczenia od kontrahenta? Co z dostawami łańcuchowymi, w przypadku których możemy nie być świadomi kto będzie nabywcą końcowym? Jak w takiej sytuacji ustalić beneficjenta rzeczywistego?
Wprowadzone zakazy, a istniejące umowy handlowe
Dużym wyzwaniem dla przedsiębiorców okazują się być również zawarte przed eskalacją konfliktu umowy handlowe. Co prawda wprowadzone sankcje dotyczą głównie potencjalnych relacji gospodarczych mogących powstać po ich wejściu w życie, dopuszczając przy tym realizację istniejących już zobowiązań, jednak nie bez ograniczeń.
W odniesieniu do produktów najczęściej jest to ograniczenie czasowe, jak w przypadku importu m.in. węgla drzewnego z terytorium Białorusi – tutaj ustanowione zakazy do dnia 4 czerwca 2022 r. nie wpływają na wykonywanie umów zawartych przed dniem 2 marca 2022 r. lub umów dodatkowych niezbędnych do wykonania takich zobowiązań.
Natomiast w razie zidentyfikowania dotychczasowego kontrahenta jako podmiotu znajdującego się na liście sankcyjnej przedsiębiorca staje przed wyzwaniem oceny ewentualnych konsekwencji odszkodowawczych jakie poniesie za sobą niewykonanie przez niego swojej części kontraktu. W takim przypadku istotne jest przede wszystkim ustalenie, czy i jeśli tak to jak brzmiące klauzule siły wyższej lub postanowienia o renegocjacji zawiera dany kontrakt.
Wywiązanie się ze swoich zobowiązań wobec drugiej strony umowy niosło by bowiem za sobą ryzyko narażenia się na konsekwencje prawne złamania zakazów sankcyjnych.
Co grozi za nieprzestrzeganie nałożonych zakazów?
25 marca, na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów opublikowano założenia projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę. Jak wynika z dotychczas przedstawionych informacji, ustawa ta ma uregulować na poziomie krajowym m.in. kwestię odpowiedzialności za niedopełnienie obowiązków stosowania przepisów sankcyjnych oraz organu właściwego ds. sankcji. Na etapie prac sejmowych jest również projekt ustawy, który zakłada przepadek na rzecz Skarbu Państwa środków finansowych i zasobów gospodarczych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należących do podmiotów objętych unijnymi sankcjami.
Regulacja ta ma stanowić uzupełnienie unijnych sankcji, które zostały nałożone na podmioty wspierające rosyjskie działania na terytorium Ukrainy. W związku z tym osoby, jednostki i podmioty, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę lub są z nimi bezpośrednio związane albo wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu posiadanych przez nie środków finansowych, funduszy i zasobów gospodarczych, zostaną wpisane na specjalna listę utworzoną przez Ministra Spraw Wewnętrznych. Skutkiem wpisu do powyższego wykazu będzie zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą tych podmiotów. Zamrożenie funduszy będzie dotyczyło m.in.: gotówki, czeków, przekazów pieniężnych, depozytów złożonych w instytucjach finansowych lub innych podmiotach, papierów wartościowych, obligacji oraz akcji i udziałów. Z kolei zamrożenie zasobów gospodarczych obejmie aktywa każdego rodzaju, które nie są funduszami, lecz mogą służyć do uzyskiwania funduszy, towarów lub usług. Ponadto podmioty wpisane na listę nie będą mogły realizować zamówień publicznych.
Rządowy projekt ustawy przewiduje również nałożenie embarga oraz zakaz tranzytu przez polskie terytorium węgla pochodzącego z terenu Federacji Rosyjskiej oraz z niekontrolowanych przez Ukrainę obszarów ukraińskiego obwodu donieckiego i ukraińskiego obwodu ługańskiego. W sytuacji, w której doszłoby do podejrzenia fałszowania pochodzenia węgla, naczelnik urzędu celno-skarbowego będzie miał możliwość zajęcia tego węgla na okres niezbędny do zweryfikowania jego pochodzenia. Na marginesie warto dodać, iż krąg uprawnionych podmiotów, wysokość oraz tryb ustalania rekompensat szkód rzeczywistych poniesionych w związku z wejściem w życie powyższego zakazu określać będzie odrębna ustawa.
Projekt ustawy przewiduje także wykluczenie określonych grup podmiotów z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.
Konsekwencją niedopełnienia opisanych obowiązków może być m.in. wymierzenie przez upoważniony organ kary pieniężnej sięgającej do 20 milionów złotych.
Ustawa ma wejść życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Projekt ustawy trafił już do Sejmu i należy się spodziewać szybkiego procesowania. Najbliższe posiedzenie Sejmu zaplanowane jest na 6-7 kwietnia, czyli już w przyszłym tygodniu.
Należy pamiętać, że dla polskich przedsiębiorców wiążące prawnie są tylko ograniczenia wprowadzone przez UE oraz Polskę, czy oznacza to jednak, że nie muszą oni brać pod uwagę pozostałych systemów sankcyjnych?
Ryzyko gospodarcze i związane z nim konsekwencje prawne naruszenie reżimu sankcji oraz ewentualna odpowiedzialność kontraktowa za naruszenie zobowiązań względem kontrahentów to często główny aspekt zainteresowania przedsiębiorców. Nie mniej istotne pozostaje jednak ryzyko wizerunkowe, wpływające zarówno na zainteresowanie prowadzoną działalnością gospodarczą potencjalnych kontrahentów, jak i klientów.
Zdajemy sobie sprawę z wielości zawiłych ograniczeń sankcyjnych, po których poruszanie się jest czymś nowym szczególnie dla przedstawicieli biznesu. Tych z Państwa, którzy będą zainteresowani pogłębieniem swojej wiedzy dotyczącej obowiązującego reżimu sankcyjnego zapraszamy na szkolenie, podczas którego omówimy wpływ wprowadzonych dotychczas środków ograniczających na sektor węglowy. Odbędzie się ono 14 kwietnia 2022 r.
Dla uczestników szkolenia przewidujemy dodatkowe materiały poszkoleniowe, zawierające omówienie regulacji specustawy wprowadzającej odpowiedzialność za naruszenia reżimu sankcyjnego.
Więcej informacji znajdziesz TUTAJ