15 kwietnia w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, wprowadzającą polskie sankcje będące odpowiedzią na wojnę toczącą się na terenie Ukrainy. Od 16 kwietnia przepisy zaczęły obowiązywać, wprowadzając m.in. embargo na węgiel pochodzący z Rosji lub Białorusi.
W niniejszym artykule, zgodnie z nazewnictwem ustawowym, posługując się nazwą „węgiel” przedstawiamy obowiązki odnoszące się do towarów objętych zarówno pozycją CN 2701, jak i CN 2704.Embargo na węgiel
Polska specustawa wprowadziła zakaz:
wprowadzania (importu) węgla pochodzenia rosyjskiego lub białoruskiego na terytorium Polski,
przemieszczania, rozumianego jako:
dostawa węgla pochodzenia rosyjskiego lub białoruskiego z terytorium jednego z państw członkowskich UE do Polski,
tranzyt przez terytorium Polski węgla pochodzenia rosyjskiego lub białoruskiego nie tylko między państwami członkowskimi UE, ale też nienależącymi do wspólnoty.
Powszechny obowiązek sporządzania i przekazywania nabywcom węgla oświadczeń
Od 16 kwietnia przedsiębiorcy wprowadzający węgiel do obrotu na terytorium Polski (czyli podmioty sprzedające lub w inny sposób zbywające ten towar) muszą sporządzać i przekazywać nabywcom specjalne oświadczenia o jego pochodzeniu. W oświadczeniach tych należy wskazać przede wszystkim kraj pochodzenia węgla, datę jego nabycia od kopalni (w przypadku węgla polskiego) lub datę wprowadzenia/przemieszczenia węgla do Polski (w przypadku węgla zagranicznego).
Obowiązek dotyczy każdej sprzedaży realizowanej od 16 kwietnia 2022 r.to niezależnie od tonażu węgla, rodzaju nabywcy czy daty zakupu węgla. Oświadczenia trzeba wystawiać zarówno:
do sprzedaży hurtowej, jak i detalicznej,
do sprzedaży jednego worka węgla, jak i całej pryzmy,
do sprzedaży na paragon, jak i na fakturę,
do sprzedaży na rzecz pośredników (PPW), jak i odbiorców końcowych (FNW),
do sprzedaży węgla zakupionego wczoraj, jak i 2 lata temu.
Oznacza to, że praktycznie cała branża węglowa z dnia na dzień ma obowiązek wystawiać oświadczenia o pochodzeniu węgla. Natomiast sankcją za niedopełnienie tego obowiązku jest administracyjna kara pieniężna do wysokości 10 mln zł! W wielu przypadkach prawidłowe złożenie oświadczenia stanowi duże wyzwanie, szczególnie, np. gdy sprzedawany węgiel został już dawno zakupiony oraz sprzedawca nie ma wiedzy o jego pochodzeniu czy dacie wprowadzenia do Polski lub nabycia od kopalni.
Problemy będą też pojawiać się przy mieszaninach węgli pochodzących z różnych krajów lub nabytych/wprowadzonych w różnych datach.
Zapraszamy do zakupu naszego pakietu pomocowego – zawiera on instrukcję postępowania w zakresie wystawiania oświadczeń oraz wzory oświadczeń. - LINK.
Pozostałe obowiązki
Ponadto, ustawa wprowadza obowiązki związane z przechowywaniem dokumentacji na:
przedsiębiorców, którzy zaimportowali lub przemieścili węgiel na terytorium Polski (niezależnie od kraju jego pochodzenia) – w zakresie dokumentów potwierdzających kraj pochodzenia węgla, datę wprowadzenia/przemieszczenia go na lub przez terytorium Polski, a w przypadku, kiedy węgiel pochodzi z Ukrainy, także potwierdzenie regionu jego wydobycia,
przedsiębiorców, którzy zaimportowali węgiel rosyjski lub białoruski przed dniem wejścia w życie embarga – obowiązek posiadania dokumentów potwierdzających wprowadzenie/przemieszczenie węgla na terytorium Polski przed 16 kwietnia 2022 r.,
przedsiębiorców, którzy magazynują lub wprowadzają do obrotu węgiel wprowadzony/przemieszczony do Polski przed dniem wejścia w życie embarga – w zakresie dokumentów potwierdzających, że węgiel został nabyty przed 16 kwietnia 2022 r.
Dokumenty powinny być przechowywane przez okres 5 lat od daty wprowadzenia/przemieszczenia węgla na terytorium Polski.
Inne ograniczenia wynikające ze specustawy
Oprócz zakazów związanych z importem i przemieszczaniem węgla do Polski wprowadzono także przepis, na podstawie którego Minister Spraw Wewnętrznych przygotuje specjalną listę osób i podmiotów, które:
wspierają bezpośrednio lub pośrednio agresję Rosji na Ukrainę, poważne naruszenia praw człowieka oraz represje wobec społeczeństwa obywatelskiego lub opozycji demokratycznej,
prowadzą działalność, która stanowiłaby poważne zagrożenie dla praworządności lub demokracji w Rosji lub na Białorusi,
mają bezpośredni związek np. organizacyjny lub gospodarczy z podmiotami spełniającymi powyższe warunki,
istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w wymienionych wyżej celach posiadanych przez daną osobę lub podmiot środków finansowych, funduszy i zasobów gospodarczych.
Wpisanie na listę będzie skutkowało zamrożeniem wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą podmiotu wpisanego.
Lista nie została jeszcze opublikowana, jednak można się spodziewać, że nastąpi to w najbliższych tygodniach.
Specustawa wprowadza także sankcję wykluczenia z postępowań o zamówienia publiczne. Wykluczony może zostać:
wykonawca oraz uczestnik konkursu figurujący na listach sankcyjnych,
wykonawca oraz uczestnik konkursu, którego beneficjentem rzeczywistym jest osoba figurująca na listach sankcyjnych lub będąca takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r.;
wykonawca oraz uczestnik konkursu, którego jednostką dominującą jest podmiot wpisany na listę lub będący taką jednostką dominującą od dnia 24 lutego 2022 r.
Konsekwencje nieprzestrzegania sankcji
Ustawa oprócz wprowadzenia polskich sankcji reguluje także kwestię odpowiedzialności za nieprzestrzeganie sankcji unijnych. Przewidziane w ustawie kary mogą wynieść:
do 20 000 000 zł – za niestosowanie oraz próby obejścia sankcji krajowych związanych z listą, wykluczeniem z postępowań o zamówienia publiczne oraz embargiem,
do 10 000 000 zł – za niedochowanie obowiązku posiadania odpowiedniej dokumentacji przez importerów i przedsiębiorców przemieszczających węgiel do Polski oraz niedochowanie obowiązku sporządzenia i przekazania oświadczenia o pochodzeniu węgla przez przedsiębiorców dokonujących obrotu surowcem na terytorium Polski,
minimum 3 lata pozbawienia wolności – za złamanie szeregu sankcji unijnych oraz embarga nałożonego na węgiel.
Nowe przepisy weszły w życie bardzo szybko – kilka godzin po opublikowaniu. Z kolei zapowiedziane w specustawie odrębne przepisy regulujące kwestię rekompensat dla podmiotów, które poniosły rzeczywiste szkody w związku z wprowadzeniem embarga na węgiel pochodzenia rosyjskiego i białoruskiego, nie zostały nawet jeszcze opracowane.
Sugerujemy Państwu weryfikację swojej działalności pod kątem ewentualnych obowiązków wynikających z ustawy sankcyjnej, które mogą już teraz Państwa dotyczyć (sporządzanie oświadczeń, prowadzenie dokumentacji). Ze względu na dynamicznie zmieniającą się sytuację sankcyjną, proponujemy także śledzenie na bieżąco pojawiających się na stronach rządowych komunikatów.
W przypadku, gdyby tematyka obowiązków związanych z sankcjami była niejasna, zapraszamy do naszych szkoleń (LINK) lub do indywidualnych konsultacji.