18 października 2021 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji został zamieszczony projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Celem ustawy jest implementacja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
Jak czytamy w uzasadnieniu:
projektowana ustawa zapewni wdrożenie wymaganych Dyrektywą środków ochrony osób zgłaszających oraz osób, których dotyczy zgłoszenie, jak również związanych ze zgłaszaniem rozwiązań organizacyjnych i instytucjonalnych.
Prawodawca ma czas do 17 grudnia 2021 roku na przyjęcie do polskiego porządku prawnego wskazanej regulacji i dla podmiotów, które zatrudniają powyżej 249 pracowników nie przewidziano żadnego okresu przejściowego. Oznacza to, że bardzo wiele firm ma niewiele czasu na wdrożenie rozwiązań wynikających z przepisów.
Jedynie podmioty w sektorze prywatnym, które zatrudniają co najmniej
50 i mniej niż 250 pracowników mają – zgodnie z proponowanym brzmieniem ustawy – czas na wdrożenie rozwiązań do 17 grudnia 2023 roku.
Istota wprowadzanej regulacji sprowadza się do:
zapewnienia ochrony pracownikom i innym osobom, które zgłaszają lub publicznie ujawniają informacje o naruszeniach prawa.
ustalenia zakresu regulaminu, który określać będzie wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa.
określenia zasad zgłaszania naruszeń organowi publicznemu lub centralnemu.
wskazania zasad publicznego ujawnienia naruszeń prawa.
Projekt ustawy przewiduje zamknięty katalog naruszeń prawa, których zgłoszenie objęte jest zakresem ochrony osób zgłaszających, dając jednocześnie pracodawcy uprawnienie do wprowadzenia dodatkowego katalogu naruszeń, które mogą być zgłaszane.
Procedura wewnętrznych zgłoszeń
Musi się ona opierać na regulaminie, który określa w szczególności:
podmiot wewnętrzny upoważniony do przyjmowania zgłoszeń,
sposób przekazywania zgłoszeń
informację, czy procedura obejmuje przyjmowanie zgłoszeń anonimowych,
obowiązki wynikające z przyjęcia zgłoszenia
opis działań następczych
informacje na temat trybu dokonywania zgłoszeń zewnętrznych.
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z założeniami projektu pracodawca wprowadza procedurę wewnętrznych zgłoszeń, gdy zatrudnia co najmniej 50 pracowników, ale to ograniczenie (próg minimalnego poziomu zatrudnienia) nie ma zastosowania do pracodawców, którzy wykonują działalność m.in. w zakresie zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska. W odniesieniu do powyższej grupy pracodawców wystarczy fakt zatrudnienia jednego pracownika dla powstania obowiązku stworzenia procedury umożliwiającej zgłoszenia wewnętrzne na zasadach opisanych w projekcie ustawy.
Regulamin pracodawca ustala po konsultacji z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników i wchodzi on w życie w terminie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
Zgodnie z projektem ustawy sygnalista może dokonać zgłoszenia z wyłączeniem wewnętrznych procedur i od razu dokonać zgłoszenia zewnętrznego. Organem centralnym jest Rzecznik Praw Obywatelskich.
Kolejnym, istotnym obowiązkiem nałożonym na pracodawcę będzie obowiązek prowadzenia wewnętrznego rejestru zgłoszeń, którego dane mają być przechowywane przez okres 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia.
Projekt zakłada także odpowiedzialność karną za naruszenie przepisów ustawy jednolitą, bez względu na rodzaj naruszeń: kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat 3.