14 lutego unijna Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN) podjęła decyzję o umieszczeniu Rosji na liście jurysdykcji niechętnych współpracy dla celów podatkowych – czyli tzw. unijnej liście rajów podatkowych. Decyzja ta wywołuje daleko idące konsekwencje dla polskich podatników.
W Polsce posiadamy własną listę rajów podatkowych, która jest wykorzystywana w ramach regulacji podatkowych, m.in. w zakresie cen transferowych. Jednakże unijna lista również ma znaczenie – jurysdykcje tam wymienione ogłaszane są w obwieszczeniu ministra właściwego ds. finansów publicznych wydawanym na podstawie art. 86a §10 Ordynacji podatkowej (dalej: „Obwieszczenie MF”). Aktualne obwieszczenie pochodzi z 14 października 2022 r. i w związku z decyzją ECOFIN należy spodziewać się nowego aktu.
Raportowanie schematów podatkowych (MDR)
Istotnym problemem związanym z decyzją ECOFIN jest możliwość przyjęcia, że transgraniczne płatności do podmiotów powiązanych z Rosji powinny zostać zaraportowane jako schemat podatkowy. Takie płatności, jeżeli podlegałyby zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, wypełniałyby bowiem znamiona tzw. szczególnej cechy rozpoznawczej (art. 86a §1 pkt 13 Ordynacji podatkowej). Zatem po stronie podatników powstaje ryzyko powstania obowiązków w postaci:
złożenia informacji o schemacie podatkowych (MDR-1),
złożenia informacji o zastosowaniu schematu podatkowego przez korzystającego (MDR-3), w którym wskażą na powstanie korzyści podatkowej w postaci zaliczenia płatności do kosztów uzyskania przychodów i tym samym obniżenia wartości zobowiązania podatkowego.
Należy podkreślić, że w omawianej sytuacji mamy do czynienia ze schematem podatkowym transgranicznym, który podlega raportowaniu bez względu na wartość schematu czy progi finansowe przekroczone przez korzystającego.
Co jednak ważne przepisy o schematach podatkowych regulują własną definicję podmiotu powiązanego, inną niż ta znana na gruncie regulacji o cenach transferowych. Aby podmioty mogły być uznane za powiązane na gruncie regulacji MDR, muszą między nimi wystąpić relacje oparte na zarządzaniu i wywieraniu znaczącego wpływu, udziałach kapitałowych lub udziałach w zysku. Zasadniczo w zakres tej definicji nie będą wchodziły tzw. spółki siostry.
Podatek od zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC)
Kolejną konsekwencją uznania Rosji za unijny raj podatkowy może być objęcie niektórych polskich firm regulacjami dotyczącymi podatku od zagranicznych jednostek kontrolowanych. Jest to szczególna konstrukcja, która przewiduje pobór 19% podatku od dochodu uzyskanego przez taką jednostkę, po odliczeniu składników, które zostały już uwzględnione w podstawie opodatkowania CIT – otrzymanej od tej jednostki dywidendy i dochodu z odpłatnego zbycia udziału w tej jednostce.
Obowiązek podatkowy powstaje m.in., jeżeli podatnik kontroluje jednostką zagraniczną spełniającą łącznie poniższe warunki:
jednostka ta jest kontrolowana przez polskiego podatnika samodzielnie, wspólnie z podmiotami powiązanymi lub z innymi polskimi podatnikami;
sprawowanie kontroli wyraża się m.in. poprzez posiadanie bezpośrednio lub pośrednio udziału w kapitale lub prawa głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządczych lub też poprzez kontrolę faktyczną,
jednostka zagraniczna ma siedzibę, zarząd, jest zarejestrowana lub położona w jurysdykcji uznanej za raj podatkowy w Polsce lub wskazanej w Obwieszczeniu MF (po aktualizacji obwieszczenia będzie to również Rosja).
Jeżeli zatem polski podatnik sprawuje kontrolę nad podmiotami z Rosji, będą dotyczyły go regulacje z zakresu podatku od dochodów CFC. Dodatkowo należy mieć świadomość pozostałych obowiązków sprawozdawczych:
prowadzenie rejestru zagranicznych jednostek,
prowadzenie odrębnej ewidencji obejmującej zdarzenia zaistniałe w zagranicznej jednostce kontrolowanej,
składanie zeznań o wysokości dochodu zagranicznej jednostki kontrolowanej (CIT-CFC).
Co dalej?
Skoro Rosja została wpisana na listę unijnych rajów podatkowych, pytanie, czy na podobny krok zdecydują się polskie władze. Gdyby Rosja została uznana za raj podatkowy na mocy polskich przepisów, doprowadziłoby to do dużo dalej idących konsekwencji. Przykładowo, handlując z podmiotami z Rosji, po przekroczeniu określonych progów wartości transakcji u polskiego podatnika powstałyby obowiązki z zakresu cen transferowych (TPR, dokumentacja) – i to bez względu na powiązania pomiędzy stronami lub ich brak.
Jak widać utrzymywanie relacji handlowych z podmiotami z Rosji staje się w Unii Europejskiej coraz bardziej ryzykowne. Już teraz, po wpisie Rosji na unijną listę rajów podatkowych, część polskich podatników będzie musiało się liczyć się z nowymi obowiązkami. Firmy z Polski, realizujące operacje gospodarcze z rosyjskimi podmiotami niepowiązanymi, powinny zatem rozważyć ich niezbędność dla prowadzenia działalności – mając na względzie ryzyko ewentualnych kontroli oraz obecne i przyszłe ryzyka podatkowe.