19 sierpnia Prezydent podpisał ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe, czyli tzw. pakiet SLIM VAT 2. Ustawa ta zawiera szereg zmian porządkujących i usprawniających system
podatkowy, a także wykonujących orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Większość przepisów wchodzi w życie z dniem 1 października 2021 r.
Przedstawiamy przegląd zmian w ustawie o VAT wraz ze wskazaniem ich charakteru oraz wpływu na działalność podatnika.
Zakres terytoriów uznawanych za obszar Unii Europejskiej
Opis zmiany
Zmiana jest skutkiem Brexitu. Z zakresu państw członkowskich UE wykreślono terytoria należące do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej: wyspę Man, Wyspy Normandzkie, Gibraltar. Ponadto w nowelizacji uwzględniono Protokół IE/NI dodany do umowy o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii, który reguluje szczególny status Irlandii Północnej. Zgodnie z nim od 1 stycznia 2021 r. w okresie przejściowym Irlandia Północna jest traktowana dla celów VAT jako państwo członkowskie UE.
Charakter zmiany
Porządkująca – Protokół IE/NI jest bezpośrednio stosowany w całej UE i nie wymaga krajowych działań legislacyjnych.
Miejsce dostawy towarów przy transakcjach łańcuchowych
Opis zmiany
W transakcjach łańcuchowych występują wątpliwości, któremu podmiotowi w łańcuchu dostaw należy przypisać wysyłkę lub transport towarów, czyli tzw. dostawę ruchomą. Kwestia ta ma istotne znaczenie dla ustalenia miejsca dostawy dla pozostałych transakcji w łańcuchu i w konsekwencji ich opodatkowanie we właściwym kraju. Wskazać należy, że transakcje realizowane przed dostawą ruchomą są opodatkowane w państwie, z którego jest ona realizowana. Z drugiej strony, wszystkie transakcje mające miejsce po dostawie ruchomej będą opodatkowane w państwie przeznaczenia towaru. Sama dostawa ruchoma traktowana jest natomiast jako eksport lub WDT po stronie dostawcy oraz import lub WNT po stronie nabywcy.
Pakiet SLIM VAT 2 jednoznacznie rozstrzyga, że ww. dostawę ruchomą przypisuje się pierwszemu dostawcy w przypadku, gdy organizuje on wysyłkę lub transport. Taka sama zasada dotyczy ostatniego nabywcy, gdy to on organizuje wysyłkę lub transport.
Charakter zmiany
Doprecyzowująca – zmiana potwierdza dotychczasową praktykę.
Rozliczanie korekt in minus w obrocie międzynarodowym
Opis zmiany
Zmiana dotyczy momentu dokonywania korekty podstawy opodatkowania z tytułu importu usług, WNT oraz dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Dotychczas nie istniały przepisy, które regulowałyby moment rozliczenia takiej korekty. Przyjętą praktyką było jednak jej rozliczanie w okresie uzależnionym od przyczyny korekty. Wprowadzona zmiana potwierdza tę praktykę.
W konsekwencji wprowadzenia zmiany, jeżeli korekta obniżająca podstawę opodatkowania wynika z przyczyn:
istniejących w momencie dokonania transakcji (np. błędna ilość towaru) – korektę należy rozliczyć za okres, w którym rozliczono pierwotną transakcję (korekta wsteczna);
zaistniałych po dokonaniu transakcji (np. udzielenie rabatu) – korektę należy rozliczyć na bieżąco, czyli za miesiąc, w którym powstała przyczyna korekty.
W przypadku przyczyn zaistniałych po dokonaniu transakcji praktyką było dokonywanie korekty po otrzymaniu faktury korygującej. W wyniku zmiany przepisów, korekty należy dokonać już po zaistnieniu jej przyczyny.
Dodatkowo ustawodawca ujednolicił okres zmniejszenia podatku naliczonego z okresem, w którym rozliczono korektę podstawy opodatkowania. Oznacza to, że w przypadku dokonania korekty w danym okresie, w tym samym okresie podatnik powinien pomniejszyć podatek naliczony.
Charakter zmiany
Doprecyzowująca – zmiana potwierdza dotychczasową praktykę.
Rozliczanie importu w procedurze uproszczonej
Opis zmiany
W procedurze uproszczonej stosowanej w imporcie towarów podatnik, po spełnieniu określonych warunków, może rozliczyć kwotę podatku należnego z tytułu importu w deklaracji składanej za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu tego importu.
Dotychczas w procedurze tej obowiązywała zasada, zgodnie z którą w przypadku nieprawidłowego rozliczenia podatku należnego z tytułu importu, podatnik traci prawo do rozliczenia tego podatku. W tym zakresie utrata prawa dotyczy nieprawidłowo rozliczonego podatku, wynikającego z konkretnego zgłoszenia celnego.
Ustawodawca wprowadził dla podatników ułatwienie polegające na wprowadzeniu możliwości skorygowania deklaracji, w której nieprawidłowo rozliczono podatek należny od importu. Korekty tej można dokonać w ciągu 4 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu. Natomiast utrata prawa do rozliczenia podatku nastąpi dopiero po upływie tych 4 miesięcy.
Charakter zmiany
Upraszczająca – wydłużenie terminu dla podatnika. Weszła w życie 7 września 2021 r.
Nowa forma rezygnacji ze zwolnienia z VAT przy dostawie nieruchomości
Opis zmiany
Dostawa budynków, budowli lub ich części jest co do zasady zwolniona z VAT. Jednakże podatnicy dokonujący takiej transakcji, w określonych przypadkach, mogą wybrać opodatkowanie tej dostawy ze względu na możliwość odliczenia VAT naliczonego od towarów lub usług zakupionych w celu nabycia nieruchomości.
Dotychczas jedyną dopuszczalną formą rezygnacji ze zwolnienia było zgodne oświadczenie złożone przed dniem dokonania dostawy do naczelnika US właściwego dla nabywcy. Ustawodawca wprowadzając pakiet SLIM VAT 2, dopuścił drugą formę – oświadczenie złożone w akcie notarialnym, który zawierany jest w związku z dostawą (np. umowa sprzedaży). Dzięki zmianie przepisów nie trzeba przesyłać dodatkowego oświadczenia do organu podatkowego.
Charakter zmiany
Upraszczająca – nowa opcja dla podatnika rezygnującego ze zwolnienia.
Rezygnacja z dodatkowego warunku odliczania VAT (WNT)
Opis zmiany
Zmiana dotyczy warunku, który należy spełnić, aby móc odliczyć VAT naliczony w tym samym okresie, w którym wykazuje się VAT należny z tytułu WNT. Ustawa o VAT wprowadzała dwa warunki, które należy spełnić, aby móc odliczyć podatek naliczony:
po pierwsze podatnik powinien otrzymać fakturę dokumentującą transakcję stanowiącą WNT w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy,
po drugie podatnik powinien rozliczyć VAT należny z tytułu WNT w terminie 3 miesięcy licząc od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Jeżeli ww. warunki nie zostaną spełnione, podatek naliczony powinien być rozliczony na bieżąco. Jednakże Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że warunek nr 2 jest niezgodny z prawem unijnym w zakresie przyjęcia 3-miesięcznego terminu, w którym podatnik jest zobowiązany do rozliczenia VAT należnego z tytułu WNT. W konsekwencji wydania wyroku, ustawodawca zrezygnował z utrzymywania 3-miesięcznego terminu dla warunku nr 2.
Należy podkreślić, że przy WNT warunek nr 1 pozostaje bez zmian. Dotychczas, jeżeli podatnik otrzymał fakturę po 3-miesięcznym terminie, natomiast spełniał warunek nr 2, mógł odliczyć VAT naliczony w okresie, w którym otrzymał fakturę. W celu realizacji wyroku TSUE uregulowano, że po rozliczeniu VAT należnego w deklaracji podatkowej (warunek nr 2 bez 3-miesięcznego terminu) i otrzymaniu faktury po terminie podatnik może odliczyć VAT w tym samym okresie, w którym wykazał VAT należny.
Ze względu na wyrok TSUE w podobny sposób zrewidowano warunek odliczania VAT w stosunku do importu usług, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca oraz WNT w ramach własnego przedsiębiorstwa (usunięto 3-miesięczny termin dla rozliczenia VAT należnego).
W konsekwencji dokonanej zmiany, prawo do odliczenia VAT powstanie w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy pod warunkiem, że podatnik wykaże VAT należny w deklaracji podatkowej. Przy WNT należy również otrzymać fakturę w odpowiednim terminie.
Charakter zmiany
Realizująca wyrok TSUE z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19. Weszła w życie 7 września 2021 r.
Wydłużenie terminu do odliczenia VAT w drodze korekty deklaracji
Opis zmiany
Z dniem 1 stycznia 2021 r. (pakietem „SLIM VAT 1”) wprowadzono możliwość odliczenia VAT w deklaracji składanej za jeden z 3 następnych miesięcy (lub 2 następnych kwartałów), jeżeli podatnik nie dokonał odliczenia w terminach wskazanych w ustawie. Nadal jednak w przypadku odliczania VAT w drodze korekty deklaracji możliwe było dokonanie tego jedynie za okres, w którym powstało prawo do odliczenia.
Pakiet SLIM VAT 2 rozszerza możliwości podatnika w tym zakresie. Wprowadzono możliwość odliczenia VAT na podstawie korekty deklaracji za jeden z 3 następnych miesięcy (lub 2 następnych kwartałów).
Zmiana obejmuje zatem wydłużenie terminu do odliczenia VAT dokonywanego poprzez korektę deklaracji. Nowe zasady stosuje się pod warunkiem, że prawo do odliczenia powstało po 30 września 2021 r.
Charakter zmiany
Upraszczająca – wydłużenie terminów dla podatnika.
Wydłużenie terminu do złożenia VAT-26
Opis zmiany
Podatnikom przysługuje prawo do odliczenia 100% podatku naliczonego z tytułu wydatków ponoszonych na pojazdy samochodowe wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej, jeżeli złożą naczelnikowi urzędu skarbowego informację o tych pojazdach (formularz VAT-26). Dotychczasowy termin na jej złożenie wynosił 7 dni od dnia, w którym został poniesiony pierwszy wydatek związany z pojazdem.
Pakiet SLIM VAT 2 wydłuża ten termin do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu poniesienia pierwszego wydatku związanego z pojazdem. Termin ten nie może być jednak późniejszy niż dzień przesłania JPK_VAT7 (JPK_VAT7K).
Jeżeli podatnik nie złoży VAT-26 w terminie, informacja wywiera skutki od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono informację (dotychczas był to dzień złożenia informacji).
Aktualizacji informacji dokonuje się najpóźniej do końca miesiąca, w którym dokonano zmiany przeznaczenia pojazdu. Dotychczas aktualizacji należało dokonać najpóźniej przed dniem dokonania zmiany.
Charakter zmiany
Upraszczająca – wydłużenie terminów dla podatnika.
Rezygnacja z niektórych warunków zastosowania ulgi na złe długi
Opis zmiany
W wyniku badania przez TSUE zgodności przepisów o uldze na złe długi z prawem unijnym, wystąpiła konieczność rezygnacji z kilku warunków zastosowania ulgi. Zrezygnowano z:
warunku posiadania przez dłużnika statusu podatnika VAT czynnego - zarówno na dzień dostawy towarów lub świadczenia usług, jak i na dzień poprzedzający złożenie deklaracji, w której ulga ma być zastosowana,
warunku niepozostawania przez dłużnika w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
W związku z rezygnacją z warunku nr 1 umożliwiono zastosowanie ulgi do wierzytelności wobec podatników VAT zwolnionych oraz konsumentów, jednakże w takiej sytuacji niezbędne jest, aby:
wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
wierzytelność została wpisana do rejestru długów lub
wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką.
Rezygnacja z warunku nr 2 została również odzwierciedlona w obowiązku zastosowania korekty podatku przez nabywcę. Jeżeli wierzytelność pozostaje niespłacona, a dłużnik przykładowo jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, będzie musiał pomniejszyć podatek naliczony od transakcji, za którą nie zapłacił.
Poza tym zmodyfikowano dotychczasowy warunek zastosowania ulgi, zgodnie z którym od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie mogły upłynąć 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona. Termin ten został wydłużony do 3 lat. Dzięki temu jest zgodny z terminem przedawnienia roszczeń z działalności gospodarczej, wskazanym w kodeksie cywilnym.
Charakter zmiany
Realizująca wyrok TSUE z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19, ale też wprowadzająca nowe oraz zmieniająca dotychczasowe warunki zastosowania ulgi.
Zmiany dotyczące rachunków VAT
Opis zmiany
Jednym z warunków uwolnienia środków z rachunku VAT przez naczelnika US jest brak posiadania zaległości podatkowych. Pakiet SLIM VAT 2 doprecyzowuje, że warunku tego nie stosuje się, jeżeli zaległości te zostały odroczone lub rozłożone na raty na podstawie decyzji organu.
Ponadto umożliwiono wystąpienie do naczelnika US z wnioskiem o uwolnienie środków z rachunku technicznego, który tworzony jest przez bank po zamknięciu rachunku VAT i na który przelewane są środki pozostałe na rachunku VAT. Organ podatkowy wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 60 dni od jego otrzymania.
Wprowadzono również możliwość konsolidacji środków zgromadzonych na wszystkich rachunkach VAT. Dotychczas istniała taka możliwość jedynie w obrębie jednego banku.
Od 1 stycznia 2022 r. mają zostać poszerzone rodzaje należności, które można regulować z rachunku VAT. Do obecnego katalogu dodano składki na KRUS oraz na ubezpieczenie zdrowotne rolników.
Charakter zmiany
Doprecyzowująca i upraszczająca – nowe możliwości dla podatników.
Doprecyzowanie zakresu towarów wrażliwych objętych kodem PKWiU 2015: 26.20.1
Opis zmiany
Kod PKWiU 2015: 26.20.1 obejmuje komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych. Obecnie jednak z zakresu tego wyłączone są urządzenia inne niż komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych (np. monitory). Pakiet SLIM VAT 2 eliminuje to zawężenie. Zmiana wpływa na obowiązek uiszczania należności za pomocą mechanizmu podzielonej płatności.
Charakter zmiany
Doprecyzowująca, lecz rozszerzająca obowiązki podatnika