W tym miesiącu (lipiec) Sejm uchwalił ustawę kaucyjną. Senat w piątek, 28 lipca opowiedział się za ustawą, ale z kilkoma poprawkami. Posłowie będą więc musieli ponownie zająć się tym aktem, a na to mają coraz mniej czasu. Należy pamiętać, że wraz z końcem kadencji Sejmu do kosza trafią wszystkie ustawy, nad którymi nie zakończono prac legislacyjnych. Sejm ma zebrać się na posiedzenie jeszcze w sierpniu i być może wtedy odrzuci lub zatwierdzi poprawki Senatu do ustawy kaucyjnej. Ustawa jednak musi jeszcze otrzymać notyfikację Komisji Europejskiej, a termin jej wydania upływa w połowie września.
Opóźnieniami związanymi z uchwaleniem ustawy kaucyjnej mocno zaniepokojeni są przedsiębiorcy, którzy argumentują, że na wprowadzenie kompletnego i działającego systemu kaucyjnego potrzeba co najmniej dwóch lat, a na poparcie tych tez przytaczają przykłady innych państw europejskich, które skutecznie wdrożyły takie rozwiązania. Wprowadzenie systemu kaucyjnego to obok implementacji dyrektywy Single Use Plastic (SUP) jeden z głównych filarów budowania gospodarki o obiegu zamkniętym. Ustawę implementującą dyrektywę SUP udało się uchwalić w maju 2023 r. Do tego czasu Polska pozostawała jedynym krajem w Unii Europejskiej, który mimo upływu terminu (2021 r.) nie implementował nowych przepisów. Ustawa implementująca dyrektywę SUP oprócz wprowadzenia zakazu wprowadzania na rynek jednorazowych opakowań plastikowych, ustanawia dla przedsiębiorców cele dotyczące minimalnego poziomu zbiórki odpadów opakowaniowych. W zakresie butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje do poj. 3 litrów poziom ten wyniesie od 2025 r. – 77% a od 2029 już 90%. Za brak realizacji obowiązku na odpowiednim poziomie przedsiębiorcy mogą otrzymać wysokie kary, nawet do 500 tys. zł. Problem jednak w tym, że w praktyce osiągnięcie tak określonych celów nie jest możliwe bez utworzenia w Polsce systemu kaucyjnego. Stąd pośpiech ustawodawcy w uchwalaniu ustawy kaucyjnej i uzasadnione obawy przedsiębiorców.
Uchwalona przez Sejm ustawa kaucyjna zakłada, że system ruszy 1 stycznia 2025 r. Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia nowej ustawy:
wprowadzenie obowiązkowego systemu kaucyjnego, który obejmie:
opakowania jednorazowe z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów,
puszki metalowe o pojemności do 1 litra,
butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.
wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 200m2 będą zobowiązane do uczestniczenia w systemie kaucyjnym poprzez odbiór pustych opakowań objętych obowiązkiem kaucyjnym i odpowiedni zwrot kaucji;
mniejsze sklepy o powierzchni do 200m2 będą mogły dobrowolnie uczestniczyć w systemie kaucyjnym;
klienci przy zwrocie nie będą musieli okazać paragonu, opakowania objęte kaucją będzie można więc zwrócić w dowolnym punkcie na terenie Polski;
zostanie utworzony jeden lub więcej operatorów odpowiedzialnych za obsługę systemu kaucyjnego oraz rozliczenia pomiędzy przedsiębiorcami;
pobrane a niezwrócone konsumentom kaucje zostaną przekazane na finansowanie systemu kaucyjnego.
Dołączony do ustawy projekt rozporządzenia dookreśla przewidywaną wysokość kaucji. Ta ma wynosić 50 gr za każde opakowanie objęte obowiązkiem kaucyjnym. O taką wartość wzrosną więc prawdopodobnie ceny wszystkich produktów sprzedawanych w opakowaniach objętych obowiązkiem kaucyjnym. Wątpliwości budzi jednak fakt, że zgodnie z przepisami ustawy kwota kaucji w przypadku niezwrócenia opakowania kaucyjnego będzie powiększać podstawę opodatkowania w podatku od towarów i usług (VAT). Przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach będą w związku z tym zobowiązani do prowadzenia specjalnej ewidencji, która pozwoli na określenie wysokości zmiany podstawy opodatkowania.
Należy podkreślić, że obawy przedsiębiorców budzą również rozwiązania dotyczące operatora lub operatorów, którzy mają obsługiwać cały system. Operatorzy będą tymi podmiotami, z którymi właściciele sklepów będą musieli zawrzeć stosowne umowy, tak aby stać się częścią systemu kaucyjnego. Ustawa przewiduje szereg wymagań dotyczących podmiotu, który może uzyskać status operatora systemu, a są to m.in.: konieczność działania w formie spółki akcyjnej, minimalny kapitał zakładowy 5 mln zł, wymogi co do pochodzenia kapitału zakładowego oraz uzyskanie odpowiedniego zezwolenia na prowadzenie takiej działalności. Przedstawiciele branży zwracają jednak uwagę, że w krajach, w których udało się wprowadzić sprawnie działający system kaucyjny, np. w Słowacji, funkcjonuje tylko jeden a nie kilku operatorów i takie rozwiązanie sprzyja sprawnemu rozliczaniu kaucji.
Pozytywne zmiany na pewno odczują jednak konsumenci, którzy dotąd napotykali liczne problemy związane ze zwrotem szklanych butelek objętych niezależnym i nieobowiązkowym systemem kaucyjnym, który od lat funkcjonuje w branży piwowarskiej. Od tej pory nie będzie miało znaczenia skąd pochodzi butelka, ponieważ każdy sklep będący częścią systemu kaucyjnego będzie zobowiązany ją przyjąć i zwrócić odpowiednią wysokość kaucji.
Z uwagi na stosunkowo krótki czas, który pozostał do wejścia w życie systemu kaucyjnego warto śledzić trwający proces legislacyjny i przygotować się do uczestnictwa w systemie kaucyjnym. W tym aspekcie istotnym elementem są kwestie prawne związane z zawieraniem umów z jednym z operatorów, którzy pojawią się na rynku. Przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach powinni dodatkowo zwrócić szczególną uwagę na kary grożące w przypadku braku osiągniecia wymaganych poziomów zbiórki opakowań oraz na kwestie rachunkowe związane z rozliczaniem podatku od towarów i usług.