Unia Europejska pracuje nad programem, mającym na celu poprawę sytuacji na rynku energii, czyli przede wszystkim zahamowanie dalszego wzrostu cen energii elektrycznej oraz łagodzenie wpływu wysokich cen na odbiorców. W tym celu zaproponowano kilka pomysłów, które zawarte zostały w projekcie Rozporządzenia Rady w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii. Przedstawiamy je w niniejszym artykule.
Składka solidarnościowa (windfall tax)
Składka ta to zasadniczo dodatkowy podatek (tzw. windfall tax), który ma objąć podmioty prowadzące działalność gospodarczą w sektorze ropy, gazu, węgla i rafinerii. Zgodnie z projektem składka ma dotyczyć przedsiębiorców, które generują co najmniej 75% obrotu w dziedzinie wydobycia, górnictwa, rafinacji roby naftowej lub wytwarzania koksu. W konsekwencji głównym adresatem projektowanych przepisów unijnych będą kopalnie, koksownie i rafinerie naftowe.
Składka solidarnościowa ma wynosić co najmniej 33% podstawy opodatkowania. Z kolei podstawę opodatkowania ustala się na podstawie dochodu obliczanego zgodnie z krajowymi regulacjami o podatkach dochodowych. Jeżeli dochód podatnika przekracza o 20% średni dochód z trzech poprzednich lat podatkowych, nadwyżka podlega opodatkowaniu składką solidarnościową. Pierwszy rok, który może być brany pod uwagę przy obliczaniu średniego dochodu powinien rozpocząć się 1 stycznia 2019 r. lub później.
Zgodnie z projektem rozporządzenia unijnego składka ma charakter tymczasowy. Jej stosowanie jest możliwe w stosunku do dochodów osiągniętych w roku podatkowym rozpoczynającym się 1 stycznia 2022 r. (czyli do obecnego roku podatkowego).
Pobór nadwyżek dochodów od wytwórców energii
Unia Europejska proponuje rozwiązanie polegające na odzyskaniu nadwyżek dochodów od przedsiębiorstw energetycznych, których koszty paliw wykorzystywanych do wytwarzania energii nie wzrosły tak istotnie, jak przy innych paliwach.
Pobór nadwyżek miałby dotyczyć producentów, którzy wytwarzają energię elektryczną z następujących źródeł:
energii wiatrowej,
energii słonecznej (termicznej lub z fotowoltaiki),
energii geotermalnej
energii wodnej z elektrowni bez zbiorników,
paliwa z biomasy (stałe lub gazowe) z wyłączeniem biometanu,
odpadów,
energii jądrowej,
węgla brunatnego,
ropy naftowej i innych produktów naftowych.
A zatem z mechanizmu przekazywania nieuzasadnionych nadwyżek dochodów mają być wyłączone przedsiębiorstwa energetyczne wytwarzające energię z węgla kamiennego lub z gazu, w tym z biometanu. Dodatkowo Państwa Członkowskie mogą zdecydować, że producenci energii wykorzystujący instalację o mocy nieprzekraczającej 20kW nie będą objęci programem przekazywania nadwyżek dochodów.
Pomysł ma na celu ograniczenie różnic w wynikach rynkowych wytwórców ciepła spowodowanych zachwianiem łańcucha dostaw gazu i węgla kamiennego. Nadwyżka podlegająca przekazaniu ma obejmować dochód faktycznie osiągnięty w wyniku stosowania cen przewyższających 180 EUR za 1 MWh wytworzonej energii elektrycznej. Pułap ten ustanowiony został wysoko – w ciągu ostatnich dziesięcioleci przed inwazją Rosji na Ukrainę na giełdach energii cena energii utrzymywała się znacznie poniżej tego progu.
Pieniądze otrzymane przez Państwo w wyniku przekazania nadwyżek dochodów a także składek solidarnościowych mają być przeznaczone na łagodzenie skutków wysokich cen energii elektrycznej.
Pozostałe pomysły
Pozostałe rozwiązania, które znalazły się w projekcie rozporządzenia unijnego przedstawiamy poniżej.
Zmniejszenie całkowitego miesięcznego zużycia energii elektrycznej o 10% - poprzez zastosowanie odpowiednich środków przewidzianych dla administracji publicznej, a także zachęty dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw prywatnych.
Zmniejszenie zapotrzebowania na energię w godzinach szczytowych – wybór ok. 3-4 godzin na każdy dzień roboczy, w których generalne zużycie energii ma spaść o co najmniej 5%.
Umowy o podziale wpływów z przekazanych nadwyżek dochodów – mają być zawierane między Państwami Członkowskimi UE. Dobrowolnie mogą zawierać je wszystkie Państwa. Jednakże w głównej mierze przeznaczone są one dla krajów, w których nadwyżka importu nad eksportem energii jest wyższa lub równa całkowitej produkcji energii w tym kraju. Takie państwo powinno zawrzeć umowę o podziale wpływów z nadwyżki z krajem będącym głównym odbiorcą energii eksportowanej.
Możliwość centralnego ustalania przez Państwa UE cen energii, w tym też poniżej kosztów jej wytworzenia, dla różnego rodzaju odbiorców, również dla sektora MŚP.
Jak na pomysły UE odpowie Polska? – potencjalna „danina Sasina”
Dobór środków zmierzających do osiągnięcia zamierzonych celów pozostawiono Państwom Członkowskim. Warto wskazać, że ze względu na specyfikę rynku energii w danym kraju, władze Państwa Członkowskiego mają możliwość dalszego ograniczania dochodów producentów energii.
Pojawia się zatem pytanie, jakie środki dobrane zostaną przez polskie władze. Część rozwiązań naprawczych dla rynku energii znalazło swój wyraz w projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej, która wpłynęła do Sejmu 27 września 2022 r.
Poza tym w mediach ostatnio głośny jest temat tzw. „daniny Sasina”. Miałaby ona polegać na opodatkowaniu nieuzasadnionych nadwyżek dochodów przedsiębiorstw energetycznych – zarówno państwowych, prywatnych. Poza tym z mediów słychać doniesienia, że nowy podatek miałby objąć wszystkie przedsiębiorstwa krajowe, które zatrudniają powyżej 250 osób – czyli również podmioty nieprowadzące działalności w branży paliw czy energii. Minister Aktywów Państwowych zapowiedział, że stawka podatku miałaby wynieść 50%, co pozwoliłoby na uzyskanie wpływów do budżetu państwa na poziomie 13,5 mld PLN. Jeżeli te doniesienia medialne okażą się prawdziwe – będzie to dużo dalej idące narzędzie niż przewiduje to rozporządzenie unijne. Na chwilę obecną nie ma jeszcze oficjalnych opublikowanych założeń albo treści aktu prawnego, który miałby regulować podstawy „windfall tax w polskim wydaniu”, czyli tzw. „daniny Sasina”.
Co dalej?
Na 30 września zaplanowano posiedzenie Rady ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii, która pracuje nad projektem rozporządzenia unijnego. Niedługo potem należy spodziewać się, że rozporządzenie stanie się prawem w całej UE. Warto też monitorować poczynania polskich władz – na ile będą one odzwierciedlały zakres środków proponowanych przez UE, oraz na ile możliwe jest wprowadzenie dalej idących rozwiązań. W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami.